اتوکلاو دندان پزشکی
آنچه در این مقاله می خوانید:
- اتوکلاو دندانپزشکی چیست؟
- انواع اتوکلاو
- روش کار اتوکلاو دندان پزشکی
- اجزای اتوکلاو دندان پزشکی
دستگاه اتوکلاو چیست؟
استریل کردن یا سترون سازی و میکروب زدایی علت استفاده از اتوکلاو در مراکز پزشکی و دندانپزشکی است. برای استریل کردن تجهیزات روش های گوناگونی وجود دارد که روش استفاده از بخار به علت آسیب رسانی کمتر به وسایل، راحتی در کاربرد، قابلیت کنترل، از بین بردن قطعی آلودگی، سرعت و … بهترین روش است. البته باید توجه شود که از این دستگاه برای استریل کردن برخی از تجهیزات و نه همه آنها استفاده می‌شود. به این دلیل که میکروب زدایی بوسیله بخار فشرده ممکن است برای همه مواد، تجهیزات و ابزارآلات مناسب نباشد.
اتوکلاوها از نظر درجه حرارت به دو دسته تقسیم می شوند. گروه اول درجه دمای 132 تا 134 درجه سانتی گراد و گروه دوم درجه دمای 121 تا 123 درجه سانتی گراد دارند. مطابق استانداردهای بین المللی حداقل زمان استریل در دمای 121 درجه و فشار 1.2 بار پانزده دقیقه و در دمای 134 درجه و فشار 2.1 بار سه دقیقه خواهد بود.
انواع اتوکلاو
دستگاه اتوکلاو را می توان از نظر اندازه، نحوه کنترل عملکرد و نوع ابزار قابل استریلیزاسیون دسته بندی کرد.
- از نظر اندازه اتوکلاو ها با توجه به گنجایش مخزن آنها بر حسب لیتر یا دسی منر مکعب تقسیم می شوند.
- از نظر نحوه کنترل عملکرد این دستگاه در انواع تمام خودکار، نیمه خودکار و مدل دستی وجود دارد.
- به منظور صحت عملکرد استریلیزاسیون و با توجه به نوع وسایلی که دستگاه قادر به میکروب زدایی آن ها است، اتوکلاو ها در سه کلاس N، S و B قرار می‌گیرند.
کلاس N:
NONE WRAPPED NONE VACUUM
کاربرد: استریل تجهیزات جامد (بدون حفره و تخلخل) بدون پوشش و کیسه و ابزارآلات صاف (بهتر است وسایل پوشش‌دار مثل پارچه یا کاغذ های مدیکال و نیز وسایل حفره دار و توخالی مانند توربین دندانپزشکی، در این اتوکلاو استریل نشوند.)
نحوه عملکرد اتوکلاوهای کلاس N به این صورت است که بوسیله نیروی جاذبه فقط بخشی از هوا از بین میرود. سپس بخار حاصل از آن هوا به بیرون هدایت می شود.
کلاس S:
SPECIFIC STERILIZER
کاربرد: استریل کردن لوازم بدون پوشش جامد یا پوشش دار جامد ، بار متخلخل مانند مواد نساجی (پارچه) ، گاز تک لایه و وسایل حفره دار
- تعیین نوع وسایل قابل استریل توسط کارخانه سازنده انجام می شود.
- در این نوع پمپ وکیوم می‌تواند وجود داشته باشد.
- فرایند استریل در آن سه بار صورت می گیرد و می توان گفت هوای داخل پوشش بطور کل از بین می رود.
اتوکلاو کلاس b:
BIG STERILIZER
کاربرد:استریل تمام انواع ابزار و وسایل پوشش دار جامد و بدون پوشش ، مواد نساجی و ابزارآلات حفره دار با سوراخ های کور
بوسیله پمپ وکیوم هوای درون پوشش و محفظه را خارج کرده و سپس فشار منفی ایجاد شده باعث ورود بخار می شود. این نوع اتوکلاو دارای پمپ وکیوم است. اتوکلاو رومیزی دندانپزشکی از این نوع می‌باشد.
اتوکلاوهای سریع (Fast)
کاربرد: انجام عملیات استریلیزاسیون در اتاق‌های عمل ، کلینیک‌ها و مراکز دندانپزشکی
این نوع دستگاه سرعت عملیات دستگاه را بوسیله کاهش زمان خشک‌کردن، افزایش می‌دهد.
نحوه کار با اتوکلاو دندانپزشکی
در اتوکلاو دندانپزشکی کلاس b ابتدا هوای داخل محفظه با مکش پمپ خلاء تخلیه می شود. از آنجا که عملکرد اتوکلاو در دمای بیشتر از صد درجه است. برای تولید بخار با این دما باید فشار را افزایش داد. اگر فشار کاهش یابد، آب در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. در این صورت در زمانی که فشار روی آب در حال گرم شدن، از فشار هوای بیرون، بیشتر باشد، آب در دمای بالاتر از صد درجه بخار می‌شود. در نتیجه بخار آن نیز بیشتر از صد درجه دما دارد.
سپس بخار تولید شده وارد مخزن می شود. در واقع بخار در فشار و دمای تعیین شده و در مدت زمان مشخص میکروارگانیسم های موجود در ابزار و تجهیزاتی که باید استریل شوند را از بین می برد.
فرآیند استریل در سه زمان Preheating Time یا زمان اولیه، Sterilization Time یا زمان استریلیزاسیون و Drying Time یا زمان خشک کردن روی می دهد. این فرایند در 9 مرحله زیر انجام می شود.
- آبگیری
- پیش خلاء
- افزایش دما
- استریل
- تخلیه
- پس خلاء
- خشک شدن
- یکسان سازی
- پایان کار
موادی که نباید داخل اتوکلاو قرار گیرند:
- موادی که در اثر حرارت بخار می‌شوند.
- مواد قابل اشتعال
- مواد واکنش پذیر خورنده
- مواد سمی
- مواد رادیواکتیو
- مواد پلاستیکى که در این شرایط ذوب می‌شوند.
- بعضى مواد کاغذى که نمی‌توانند میزان بالاى فشار بخار را تحمل کنند،
در این موارد باید از روش های دیگر استریلیزاسیون استفاده شود.
اجزای اتوکلاو دندان پزشکی
اتوکلاوها با توجه به شرکت سازنده و طراح، دارای مدل های مختلفی هستند. در این مقاله به معرفی اجزایی که معمولا در یک اتوکلاو وجود دارند، می پردازیم.
درب اتوکلاو:
بعد از قرار دادن ابزار در داخل چمبر و قبل از روشن کردن اتوکلاو باید درب آن بسته باشد. این درب تا آخر فرایند استریل و خشک کن نباید باز شود. البته اصولا درب اتوکلاو دارای ابزار ایمنی است و از باز شدن آن در هنگام عملیات و یا افزایش فشار جلوگیری می کند.
میکروسوئیچ درب:
قفل شدن درب بسیار مهم است و قبل از شروع فرایند استریل، باید از بسته بودن آن اطمینان حاصل شود که این کار بر عهده میکروسوئیچ است. همچنین برای جلوگیری از باز شدن درب، در فشار بالا نیز کاربرد دارد.
چمبر:
مخزن اصلی اتوکلاو که لوازم و مواد در آن قرار می‌گیرند. حجم این مخزن در اتوکلاوهای دندانپزشکی موجود در بازار بین 15 تا 25 لیتر است. این محفظه باید تمام استیل و جنس بدنه آن ورق فولادی و رنگ آن الکترواستاتیک ضدخش باشد.
مخزن آب اصلی:
محل قرارگیری آب مقطر که برای تولید بخار بکار برده می شود.
مخزن آب مصرف شده:
بخار موجود در چمبر بعد از فرایند استریل به آب تبدیل می شود و این مخزن محل نگهداری آب ناشی از بخار است.
رادیاتور:
برای اینکه بخار به مایع تبدیل شود از میله ای فنری و مارپیچ عبور می کند که رادیاتور نام دارد.
سوپاپ اطمینان:
معمولا در پشت دستگاه تعبیه شده و برای کنترل میزان فشار موجود در محفظه کاربرد دارد. عملکرد آن بدین صورت است که اگر فشار داخل محفظه بیشتر از حد تعیین شده باشد، باز شده و به کاهش فشار کمک میکند.
مولد بخار:
در اتوکلاوهایی که بخار در خارج از چمبر آنها تولید می شود مولد بخار یا استیم میکر وظیفه تولید بخار را دارد.
برد الکترونیکی:
کنترل و پردازش روال کاری سیستم توسط این قسمت انجام می شود. این برد امکان نمایش خطا بر روی صفحه نمایش را فراهم می آورد.
فیلتر آب:
اگرچه در اتوکلاو از آب مقطر استفاده می شود، این فیلتر ناخالصی‌های موجود در آب را قبل از ورود به چمبر و مولد بخار می گیرد.
دماسنج یا سنسور دما:
برای کنترل دما سنسوری در داخل و دور چمبر قرارمی‌گیرد که دمای هر لحظه از سیکل استریلیزاسیون را نشان می دهد. بوسیله این سنسور مقدار دما به برد الکترونیکی ارسال می شود.
فشارسنج یا سنسور فشار:
برای کنترل فشار سنسوری در داخل چمبر قرارمی‌گیرد. بوسیله این سنسور مقدار فشار به برد الکترونیکی ارسال می شود.
ترموستات ایمنی:
این ترموستات برای کنترل دما بکار برده شده و اگر دما بیشتر از مقدار تعیین شده باشد، جریان برق را قطع می کند.
پمپ وکیوم:
قبل از شروع فرایند استریل جهت تخلیه هوای داخل چمبر و ایجاد فشار منفی و در پایان در خشک کردن ابزار مخصوصا ابزارآلات حفره دار کاربرد دارد.
فن:
برای خنک کردن سیستم داخلی اتوکلاو کاربرد دارد.
فیتینگی:
برای پر و خالی کردن آب از داخل چمبر استفاده می شود.
صفحه نمایش:
جهت نمایش خروجی‌های حاصل از پردازش برد الکترونیکی مانند: فشار، دما ، انتخاب نوع سیکل ، آلارم ها و…
هولدر:
برای نگهداری لوازم و ابزار در داخل مخزن از هولدر استفاده می شود.
سینی:
لوازم و ابزار در داخل سینی چیده شده و در مخزن قرار می گیرند.
فیلتر آنتی باکتریال:
برای فیلتر کردن هوا از فیلترهای آنتی باکتریال استفاده می شود.
شیر برقی:
برای باز و بسته کردن ورودی و خروجی های آب و هوا کاربرد دارد. شیر برقی با توجه به نوع اتوکلاو و شرکت سازنده و طراحی آن در تعداد مخنتلف در اتوکلاو موجود است.
پرینتر:
قابلیت ردیابی محصولات استریل را تسهیل کرده و نمایش و چاپ گزارش از سیکل کاری را بر عهده دارد.
بهترین اتوکلاو دندانپزشکی
با توجه به نحوه کار اتوکلاو دندانپزشکی، کیفیت قطعات به کار رفته در اتوکلاو از اهمیت بالایی برخوردار است. هر چه کیفیت قطعات به کار رفته بهتر باشد، دستگاه اتوکلاو بخار عملکرد بهتر و طول عمر بیشتری خواهد داشت. این نکته باعث می شود قیمت دستگاه اتوکلاو به مراتب بالاتر رود. بهترین اتوکلاو دندانپزشکی دستگاهی است که عملکرد بالا و طول عمر بیشتر و خرابی کمتر داشته باشد. با توجه به اتوکلاوهای موجود در بازار، اتوکلاو دندانپزشکی ایتالیایی عملکرد بهتری نسبت به اتوکلاو دندانپزشکی ایرانی دارند اما با پیشرفت شرکت های ایرانی دستگاه هایی ایرانی هم در سال های اخیر با کیفیت بسیار بالایی در حال تولید هستند که به طور مفصل در مقاله های بعدی آنها را معرفی خواهیم کرد.
خلاصه مقاله
در این مقاله علت استفاده از اتوکلاو دندان پزشکی در مطب ها بیان می شود. سپس انواع اتوکلاو معرفی شده و نحوه عملکرد این دستگاه توضیح داده می شود. در ادامه اجزای مختلف این وسیله معرفی شده و کاربرد هر قسمت شرح داده می شود.
